Hava Kirliliği Bizi Nasıl Etkiliyor?

Dünya genelinde 1 milyondan fazla insanın hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybettiğini biliyor muydunuz?

Peki ya Bunun Sebepleri?

Hava kirliliğine sebep olan ve sağlımızı olumsuz yönde etkileyen birçok etken bulunuyor. Çarpık kentleşme, tarımda bilinçsiz ilaçlama, toplu taşıma yerine özel araç kullanımı, fabrikaların filtresiz baca kullanımı bu etkenlerin en önemlileri olarak karşımıza çıkıyor. İnsanlar tarafından oluşturulan bu kirliliğe gene bizler maruz kalıyoruz çünkü evrende hiçbir madde yok edilemez, ancak dönüştürülebilir.

Toz, duman, gaz ve su buharı gibi kirleticiler sağlığımıza ciddi oranda zarar veriyor. Solunum yolu, kalp, cilt, göz ve sinir sistemi hastalıklarına neden olabilen hava kirliliğinin etkileri uzun ve kısa vadeli olarak ikiye ayrılıyor. 

• Alerjik reaksiyon olarak ortaya çıkan ve dönüşü olabilen kısa vadeli etkiler
• Öksürükten bronşite, kalp hastalıklarından kansere kadar çeşitli kronik hastalıkların ortaya çıkma riski gibi uzun vadeli etkiler

Kirli havanın içeriğinde parçacıklar, çeşitli gazlar bulunuyor ve bu tanıma kimyasal olarak sülfat, nitrat, amonyak, sodyum klorür ve mineral tozların su ile birleşip partikül haline gelmesi sonucu oluşan katı maddeler de dahildir. Kirli hava sebebiyle oluşan küçük parçacıklar akciğerlerin içindeki hava keseciklerine kadar girebildikleri için en tehlikeli grubu oluşturuyor. Solunan kirli havanın içinde bulunan çeşitli gazlar da insan sağlığına zarar veriyor. Kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltarak kan damarlarının çeperlerinde, kalp ve beyin gibi duyarlı dokularda işlev bozukluklarına yol açan karbon monoksit insan sağlığına zarar veren en önemli maddelerden biridir. Karbon monoksitten sonra en yaygın hava kirletici gazlardan kükürt dioksit (SO2) ise bronşit ve amfizem gibi akciğer hastalıklarının ortaya çıkmasını kolaylaştırıyor. Taşıtların egzozlarından ve sabit yakma tesislerinden çıkan gazların güneş ışığıyla birleşmesi sonucu ortaya çıkan nitrik asit (HNO3) solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlığı artırıyor, akciğerde kalıcı değişikliklere yol açabiliyor. Havada oluşan, özellikle sülfürik asit ve nitrik oksit gibi gazlar havada su, oksijen ve oksidanlarla birleşmesi halinde asit yağmuruna dönüşüyor ve bu yağış; topraktaki besinleri, yeşil alanları, denizleri ve dolayısıyla tüm canlıları etkileyerek ekosistemi bozuyor. 

Sadece Beden Sağlığımız Değil Ruh Sağlığımız da Tehlikede

Uzmanlar hava kirliliğinin sadece bedensel zararlarının olmadığını aynı zamanda ruh sağlığını da olumsuz yönde etkilediğini söylüyor. Aynı uzmanlar, temiz havanın depresyon riskini ciddi oranda azaltabileceğini savunuyor.

16 ülkeden elde edilen veriler incelenerek hava kirliliği ve ruhsal hastalıklar arasındaki bağlantı University College London’dan bir ekip tarafından araştırıldı.

Çalışmanın sonuçları, hava kirliliğine maruz kalan insanlarda depresyon riskinin arttığını ortaya koydu.

Araştırmacılardan Dr. Isobel Braithwaite, kirli havanın insan sağlığını kötü etkilediğinin, kalp ve solunum yolu hastalıklarına davetiye çıkardığının uzun zamandır bilindiğini hatırlatarak, “Burada hava kirliliğinin akıl sağlığımız üzerinde de aynı şekilde ciddi zararları olduğunu gösteriyoruz ve bu da soluduğumuz havanın acilen temizlenmesi gerektiği anlamına geliyor” şeklinde konuşuyor.

Toz ve duman gibi hava kirliliğine yol açan ince partiküllerin metreküp başı 10 mikrogramın altında tutulması Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından öneriliyor.

Araştırmacılar ise metreküp başı 44 mikrogram olan küresel kirliliğin 25 mikrograma düşürülmesi halinde dünya genelinde depresyona yakalanma riskinin %15 oranında azalabileceğini savunuyor.

Çevre Sağlığı Perspektifleri dergisinde yayımlanan başka bir çalışma da benzer şekilde, hava kirliliğiyle intihar arasındaki bağlantıyı ortaya koymuştu. Yapılan araştırmalar, hava kirliliğinin yüksek olduğu günlerde intihar oranlarının ölçülebilir şekilde arttığını ileri sürüyordu. Avrupa Çevre Ajansı ise hava kirliliğinin 2016 yılında 400 bin erken ölüme neden olduğunu açıklamıştı.

Hava Kirliliğini Önlemek İçin Neler Yapılmalı?

• Sanayi tesislerinin baca gazı sınır değerlerine uymaları sağlanmalı,
• Isınmada yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli ve binalarda ısı yalıtımına önem verilmeli,
• Kullanılan sobalar ve kalorifer kazanları kriterlere uygun olmalı,
• Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak özendirilmeli, 
• Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak bakımı yapılmalı, 
• Yeni yerleşim yerlerinde bölgesel ısıtma sistemleri kullanılmalı, 
• Kent içi ulaşımda uygun meyilli alanlarda bisiklet yolları, park yerleri, kiralama sistemi oluşturulmalı, kamuoyu bilgilendirmesi de sağlayarak bisiklet kullanımı yaygınlaştırılmalı, 
• Isınma ve geri kazanım için atık yakmanın önüne geçilmesi amacıyla, atıklar geri kazanılarak değerlendirilmeli veya uygun atık yakma tesislerinde yakılarak bertaraf edilmeli, 
• Yerleşim alanları dışında ve hâkim rüzgâr yönü dikkate alınarak sanayi tesislerinin yer seçimi yapılmalı, imar planlarında bu alanların çevresinde yapılaşmalar önlenmeli, 
• Euro 4 ve üzeri standartları sağlayan, emisyonları düşük motorlu taşıtlar tercih edilmeli ve desteklenmeli,
• Toplu taşıma araçları yaygınlaştırılmalı, 
• Araçların egzoz emisyon ölçümleri periyodik olarak yapılmalı